Jaarlijks gooien we met z'n allen twee miljard kilo voedsel weg, wat gelijk staat aan de ladingen van vrachtwagens die van Utrecht tot aan Barcelona in de file staan. Het is een hoeveelheid voedsel die ook nog eens verantwoordelijk is voor zes procent van de totale uitstoot van broeikasgassen. Om de klimaatdoelen van 2030 te halen, moet deze uitstoot minimaal gehalveerd worden. Met één simpele ingreep blijken we miljoenen kilo's voedsel te kunnen besparen. Als dit zo simpel is, waarom gebeurt dit dan niet? Hoe zijn we in deze wegwerpcultuur beland, maar vooral: hoe komen we er weer uit? Is het wachten op een leider die het voortouw neemt?
Vliegtickets worden steeds duurder. Goed nieuws voor het milieu, want is dit niet net het zetje dat reizigers nodig hebben om op de trein over te stappen? Helaas gebeurt dit nog te weinig. De internationale trein blijft niet alleen prijzig, maar ook weinig aanlokkelijk. Wie niet verstrikt raakt in het web van internationale spoorwegen, loopt alsnog vast op het ontbreken van verbindingen. Dit moet anders. Maar hoe? Want zo daalt de CO2-uitstoot nooit. Wanneer dringt de urgentie door tot alle landen van Europa en geven ze het intercontinentaal reizen per trein prioriteit? Is het wachten op een leider die het voortouw neemt?
Het aantal elektrische auto's stijgt. En tegelijkertijd is er een wereldwijde trend van steeds grotere auto's. Deze SUV's, Sports Utility Vehicle's, worden groter, hoger en zwaarder en doen de milieuwinst van elektrisch rijden totaal teniet. De auto-industrie zegt met het elektrificeren van auto's in te zetten op duurzaamheid, maar zolang er SUV's van de band blijven rollen, blijft de CO2-uitstoot van het personenvervoer stijgen. En dat terwijl deze in andere sectoren juist daalt. Wat houdt ons tegen om de auto-industrie aan banden te leggen? En welke autogigant neemt hierin het voortouw?
Minder vlees eten is een van de krachtigste manieren om klimaatverandering tegen te gaan. De schappen met vleesvervangers breiden steeds verder uit en het aantal flexitariërs groeit. Toch daalt de vleesconsumptie niet. We eten in Nederland nog steeds ruim 400 miljoen hamburgers per jaar. Zouden we met zijn allen op vegetarische hamburgers overstappen, dan zou dit per jaar een besparing van ruim 1 megaton CO2 opleveren, wat neerkomt op de uitstoot van 300.000 auto's per jaar. Hoe diep verankerd is vlees eten in onze cultuur? En wat weerhoudt ons ervan om van de vegaburger de norm te maken?
De klimaatwetenschap is helder: we moeten af van onze fossiele verslaving. Toch stromen er nog steeds vele miljarden naar oliemaatschappijen en vervuilende industrie. En lopen financiers niet warm voor groene start-ups, met als gevolg dat deze initiatieven niet van de grond komen. Hoe zorgen we ervoor dat het grote geld de verduurzaming aanjaagt in plaats van vertraagt? Onderschatten beleggers de gevolgen en risico's van de klimaatcrisis? En wat houdt pensioenfondsen en banken tegen om écht groen te beleggen?
Ons economie-onderwijs is achterhaald. In de collegebanken leren de bestuurders van morgen de ideeën van gisteren. De mens zou een calculerend, rationeel individu zijn en het hoogste doel voor een bedrijf is om zoveel mogelijk winst te maken. Maar ondertussen putten we de aarde uit en stevenen we af op een klimaatramp. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, moet het curriculum op de schop. Hoe ontwerpen we economielessen die niet alleen oog hebben voor de financiële impact, maar ook voor de mens en het milieu? Wat houdt ons tegen om duurzame directeuren op te leiden?
Cruisetoerisme wordt steeds populairder. In tien jaar tijd is het aantal passagiers dat kiest voor de all-inclusive vakantie op een luxe schip ruim verdubbeld. Dat is rampzalig voor het klimaat, want cruisetoerisme is de meest vervuilende vorm van vakantie. De uitstoot van één schip dat de haven uitvaart, staat gelijk aan de uitstoot van 84.000 auto's. Wat maakt deze reizen zo aantrekkelijk? En wat houdt ons tegen om deze vervuiling aan te pakken? Brengen innovaties de oplossing of kunnen cruisevakanties aan de ketting worden gelegd?
Slecht nieuws voor de bij. De helft van de Nederlandse tuinen, een oppervlakte zo groot als vijf keer de Hoge Veluwe, ligt vol tegels, kunstgras of beton. En dat is een ramp voor de biodiversiteit èn voor de mens. Want zonder insecten die ons voedsel bestuiven, zitten wij straks zonder groenten, noten en fruit. Tegels eruit dus, en planten erin. Maar zijn al die prachtige sierplanten in tuincentra wel goed voor de biodiversiteit? Hoe richten we onze achtertuin in zodat de insecten weer floreren? Wat houdt ons tegen om onze tuinen ècht te vergroenen?
In de zorg heerst een wegwerpcultuur. Vooral de ziekenhuizen zijn grote vervuilers. Onder het mom van efficiëntie en hygiëne worden elke dag tachtig vuilniswagens vol handschoenen, spuiten en isolatiejassen weggegooid. De CO2-uitstoot van de zorgsector is hiermee bijna net zo groot als van de luchtvaart. Dus de sector die ons beter maakt, is tevens de sector die voor grote gezondheidsproblemen zorgt, terwijl het anders kan. Heel veel materiaal kan veilig worden hergebruikt. De zorg kan duurzamer, zonder dat die duurder of risicovoller wordt. Wat houdt ons tegen om minder te verspillen in de zorg?
We zitten in een woningcrisis en willen 300.000 nieuwe woningen bouwen. Tegelijkertijd zitten we in een klimaatcrisis en willen we in 2050 klimaatneutraal zijn. Deze ambities zitten elkaar nogal in de weg, want de productie van bouwmaterialen zoals beton en staal is goed voor 11% van de jaarlijkse Nederlandse CO2-uitstoot. We kunnen de woningcrisis oplossen zonder de klimaatcrisis te verergeren door met materialen als hout en hennep te gaan bouwen. Als dit dé oplossing is, waarom gebeurt het dan nog niet op grote schaal? Wat houdt ons tegen om alleen nog maar duurzame huizen te bouwen?
In 2050 wil Nederland klimaatneutraal zijn. Om dat doel te halen, moet iedereen meedoen. De overheid roept burgers dus op hun steentje bij te dragen: pak vaker de fiets, koop tweedehands, kies voor seizoensgroenten. Maar intussen worden we als consument verleid door reclames van de fossiele industrie, met bijvoorbeeld vliegreizen, cruises en benzineauto's. Een verwarrende boodschap: we moeten van fossiel af dat overal wordt aangeprezen. Wat houdt ons tegen om te stoppen met deze tegenstrijdige reclameboodschappen?
CEO's van grote bedrijven moeten het voortouw nemen bij het verduurzamen van onze economie. Hoe doen ze dat? Welke obstakels komen ze tegen? Hoe weerstaan ze de verleiding van de kortetermijnwinst die op de lange termijn schade brengt aan het klimaat en ons milieu? In deze speciale Kerstuitzending gaat Jeroen Smit in gesprek met drie pioniers: topvrouw van HEMA Saskia Egas Reparaz, CEO van Bavaria Peer Swinkels en Auping-CEO Jan-Joost Bosman.