Wie in de zomervakantie over de snelweg reed heeft misschien niet gezien hoeveel natuur zich naast dat asfalt bevindt. Vroege Vogels wel! Deze aflevering draait om al die bermen, parkeerplaatsen en klaverbladen, die samen ook een enorm ecosysteem vormen. Zo broedt een kolonie roeken op een parkeerplaats naast de A12. In het rondje van een klaverblad groeien hele bijzondere planten. Dassen, marters en eekhoorns gebruiken de speciale viaducten om over te steken. En kerkuilen jagen juist langs de snelweg, maar dat is niet zonder risico!
Snelstromende beekjes, metershoge zandmuren met broedende ijsvogels en omgevallen bomen. We zijn in Het Leudal, een onontdekt pareltje in het hart van Midden-Limburg. Het is geen toeval dat een wereldberoemde Nederlandse paleontoloog hier een paradijs probeerde te creëren. We zoeken naar de raadselachtige hazelworm, volgen de gangen van de bever en kijken onder water wat er leeft in de schilderachtige beken die dwars door het gebied kronkelen.
Op Vliegveld Twente landt nog een enkel toestel, maar het vliegveld is ook het domein van unieke natuur. De Vroege Vogels-natuurfilmer maakt er ongeëvenaarde beelden van libellen en kakelverse vlinders. Het gras is kruidenrijk en kort, dus ongeschikt voor ganzen, maar de ideale biotoop voor een van de grootste populaties veldleeuweriken van Nederland. Willemijn zoekt met een zweeftoestel de thermiek die vogels gebruiken om te vliegen. Op de Duitse ruïnes groeien unieke mossen door het oorlogscement, waarmee destijds de radarpost werd gemetseld.
In het Overijsselse Vechtdal doen we een dramatische ontdekking bij de nesten van de spectaculaire rode wouw. We bezoeken een familie die de zeldzame knoflookpad gewoon in de tuinvijver heeft zitten. Willemijn zoekt de schuchtere nachtzwaluw en wordt verrast door de giftige adder en vindt de uiterst zeldzame stronkmier. Menno filmt grauwe klauwieren en ontdekt hoe het komt dat eeuwen geleden de Vecht veranderde van een kabbelend beekje in een wild stromende rivier. Dat geheim zit in de bodem.
Kraakhelder water, een betoverend vogelconcert tijdens zonsopkomst en waanzinnige kolonies met purperreigers en aalscholvers. In het Naardermeer, ingeklemd tussen Amsterdam en 't Gooi, staat alles in verbinding met het water. Willemijn bekijkt snorkelend de sprookjesachtige wereld onderwater, Menno verkent het gebied in alle vroegte per kano. We ontdekken per toeval een holte in een boom met hele bijzondere bewoners en stuiten op een fuut in gevecht met een rivierkreeft. Maar het gebied staat ook onder druk. Door aanhoudende droogte moet er hard gewerkt worden om het oudste natuurmonument van Nederland ook voor de toekomst te behouden.
In het uiterste noordoosten van Groningen komen zoet en zout water samen in de Dollard. Het resultaat is een spectaculair natuurgebied met een ongekende rijkdom aan vogels en andere dieren. Willemijn staat oog in oog met een van de grootste roofdieren van ons land en Menno helpt bij het ringen van een van de meest bedreigde roofvogels in Nederland. Verder zien en horen we hoe belangrijk dit gebied is voor de prachtige kluut. En waarom wordt hier eigenlijk zoveel onderzoek naar zeehonden gedaan? Het had een haar gescheeld of we waren deze rijkdom verloren, want de Dollard ging in de jaren zeventig bijna ten onder. En ook vandaag de dag wordt er gestreden om het gebied voor de toekomst te behouden.
Ingeklemd tussen Den Haag, Wassenaar en Leiden ligt een van de meest bijzondere en woeste duingebieden van ons land: Meijendel. Maar Meijendel is ook het drukst bezochte natuurgebied van Zuid-Holland. Ondanks de vele bezoekers is het gebied van onschatbare waarde. Menno hoort welke rol schilder Hendrik Willem Mesdag in het beschermen van de duinen speelde en Willemijn gaat op zoek naar amfibieën in de unieke, vochtige duinvalleien. Verder vinden we eieren van een bijzonder weekdier, stuiten we op de laatste groeiplaats van een worstkorstmos in West-Europa en zien we hoe kevers optimaal profiteren van de vele ruiters in het gebied. En dat allemaal onder de rook van een van de grootste steden van ons land.
De levensader van de droge Achterhoek, de Oude IJssel, wordt langzamerhand weer schoner en dat is aan de natuur te zien. De otter is terug en zonder dat iemand het doorhad heeft ook de bever weer een burcht gebouwd. Vroege Vogels kijkt mee met een gangbare boer én bij een kasteelheer en -vrouw, die hun land omvormen tot natuur. We gaan vissen bij een vispassage langs de rivier en vogels zoeken langs de nieuw aangelegde, groene oevers.
Vroege Vogels strijkt neer in de Schoorlse Duinen, de hoogste en breedste duinen van Nederland. Een werkelijk prachtig natuurgebied met spectaculaire heidevelden. Willemijn staat oog in oog met een zandhagedis die nog maar net uit het ei is gekropen en we zien de inmiddels zeldzame duinkonijnen. Ook zijn er beelden van boomkruipers die, voor het slapen gaan, lekker dicht bij elkaar kruipen. En Menno struint door de bossen op zoek naar de duinwespenorchis, klein en zeldzaam, met een bijzonder verhaal.
We stappen in de kano om de idyllische Buurserbeek in Twente af te slingeren. We zien ijsvogels, reeën en een heel bijzondere meeuw, een robotmeeuw. Willemijn gaat op pad met een Schotse Hooglanderfluisteraar terwijl Menno zijn best doet om geen veenlijk te worden in het drassige hoogveen. Heel bijzonder is dat de enige boom op de rode lijst, de jeneverbes, zich hier verjongt. En we duiken onder in een gigantisch rietveld waar wetenschappers bezig zijn om water te zuiveren zoals dat in de middeleeuwen al gebeurde. Dat levert hele bijzondere natuur op.
Het zuidelijkste puntje van Nederland: het Limburgse Geuldal. In dat prachtige heuvellandschap houden zich voor Nederland unieke soorten schuil, die we toch te zien krijgen. Menno staat op ooghoogte met een nest hazelmuizen, we hebben bijzondere beelden van de korenwolf en Willemijn gaat op zoek naar bevers in een van de vele beken. We zien de buizerd, kiekendief en de torenvalk. En, heel bijzonder, ook een grijze wouw. Verder gaat Menno met een wichelroede op zoek naar water en een stukje verderop zijn we getuige van een primeur in Nederland: het ringen van de zeldzame, kleurrijke bijeneter.
Texel, ons grootste Waddeneiland, speelt ook in het najaar een cruciale rol in al het leven op en rond het eiland. Van bodemdieren tot de top van de voedselketen: hier komt alles samen. Menno trekt in een sprookjesachtig decor de duinen in, op zoek naar trekvogels en ontmoet het grootste zeeroofdier uit de Noordzee: de grijze zeehond. Willemijn ziet welke vissen het voedsel zijn en ziet een nieuw duingebied ontstaan. Op het land heeft de natuur op Texel te lijden onder een ander roofdier, eentje die graag bij de mensen thuiskomt: de verwilderde huiskat.
We zijn bij het grootste spektakel uit de Nederlandse natuur, de edelhertenbronst. Willemijn zit midden tussen de agressieve edelherten: testosteronbommen van tweehonderd kilo met enorme geweien. En Menno zoekt een dier dat we nooit eerder filmden, een neotene watersalamander. Op de Veluwezoom laten ze al vijftig jaar de boel de boel. Klapstoelbeheer, noemen ze het zelf. Dode bomen, dode dieren, alles laten ze liggen zoals het ligt. De natuurbeheerders zijn de edelherten, wilde zwijnen en de vervangers van het oeros, de Schotse hooglander. We dompelen ons onder in een gebied dat zich zo op een unieke wijze heeft ontwikkeld.
Na de afsluiting van het IJsselmeer in 1932 stond de natuur langs de zestig kilometer lange Friese IJsselmeerkust volledig op de kop. Nu, zo'n negentig jaar later, heeft de kustnatuur zich spectaculair ontwikkeld en overal vinden we sporen van de Zuiderzee. Willemijn trekt naar de bijzondere, witte schelpenstranden bij Workum en Menno gaat op woeste expeditie naar een oude zandbank voor de kust. Ook horen we waarom een bijzondere, Friese traditie op het punt van uitsterven staat en welke rol een mossel uit Oekraïne langs de kust speelt. En wat leeft er eigenlijk allemaal in dat woeste IJsselmeer? We krijgen een uniek kijkje in een wereld die normaliter verborgen blijft.
Snorkelend bij nacht ligt Menno Bentveld in 'zijn' Leidse gracht oog in oog met een Amerikaanse rivierkreeft. En Willemijn Veenhoven struint langs putten om padden en kikkers te redden. We zijn deze keer niet in een natuurgebied, maar in de stad, waar meer natuur is dan je op het eerste gezicht zou denken. Menno wordt door de directeur van de Hortus gewezen op alle bijzondere planten die tussen de stoeptegels leven. Verder zien we allerlei bijzondere vondsten die uit de grachten worden opgevist, gaan we mee op expeditie langs het spoor en zien we hoe meerkoeten ingenieuze nesten maken van plastic rietjes, verpakkingen en mondmaskers.
Het is weer lente. Vroege Vogels is terug met een special over de winter, omdat de natuur juist dan volop in beweging is. Bomen vormen knoppen en zaden, rupsen werken aan hun toekomst als vlinder, vogels zoeken geschikte nestplaatsen. Welke invloed heeft de opwarming van het klimaat hierop? Koolmezen en bomen weten zich vooralsnog te redden. En de vorstperiode waar we zo blij mee waren, is slecht nieuws voor de exotische lepelaars, die hier steeds vaker overwinteren.
Terwijl er een paar jaar geleden af en toe een wolf te zien was, zijn er inmiddels al welpjes geboren, en het aantal lijkt alleen maar toe te nemen. De wilde kat leidt een verscholen leven in Limburg en gaat misschien op zoek naar nieuw leefgebied in Nederland. En het lijkt een kwestie van tijd of de goudjakhals gaat zich vestigen. Wat voor invloed hebben deze dieren op onze natuur? We volgen het spoor van de wolf en de andere roofdieren die vanuit de grensgebieden Nederland binnenkomen.
Klapeksters, kleine bonte spechten, dassen, reeën en mooie korstmossen. Dat en meer is te vinden tussen al die snelwegen in het Gooi. Het team van Vroege Vogels strijkt neer in het Goois Natuurreservaat, dat door een stelsel van natuurbruggen, buizen en tunnels één groot natuurgebied vormt. Ook gaat Menno Bentveld naar het vervuilde Laarder Wasmeer, dat vijftien jaar geleden helemaal is afgegraven en waar zich nu nieuwe natuur ontwikkelt. En de beheerders bootsen een storm na door bomen om te trekken.
Bevers en ijsvogels, niet in een afgelegen natuurgebied, maar gewoon te zien vanaf de straat in Roermond. Het Roerdal is de plek waar de Roer vrijuit meandert door een prachtig landschap. De rivier is vroeger vervuild geweest door de industrie en de kolenmijnen, maar sinds een aantal jaar is het een paradijs voor al het waterleven. In het schone water trekken nu zalmen en vindt Menno zeer zeldzame waterbeestjes. Willemijn loopt door een eeuwenoud broekbos, waar veel bijzondere planten groeien. Ondertussen is niet alleen het gelach van de groene specht te horen, hij is ook nog eens te zien.
De Eempolders, een weidevogelwalhalla onder de rook van de Randstand. Grutto's, tureluurs en kieviten vliegen je er om de oren. We ontdekken hoe mensen en dieren samenleven in dit agrarisch gebied. Menno Bentveld gaat langs bij enthousiaste weidevogelboeren en ziet hoe de rammelende hazen het voorjaar vieren. Willemijn Veenhoven duikt in de verborgen wereld van het boerenland en zoekt bodemdieren. Dit gebied barst van het leven.
Het team trotseert de hagel, regen en wind om maar een glimp op te vangen van de otter. In het Friese Beekdal Koningsdiep beleven we vier seizoenen in twee dagen. Varend door het oude veengebied zien we de eerste zwaluwen dansen in de sneeuw, en horen we hoe belangrijk waterplanten zijn voor alles wat hier leeft. En dan, als de avond valt, zijn we getuige van een uniek gedoogbeleid tussen de vos en de das.
Roodborsttapuiten, blauwborsten, lepelaars, grote modderkruipers en een prachtig rivierenlandschap. We strijken neer in Munnikenland en het team slaapt in Slot Loevestein. Het is niet alleen de plek waar Hugo de Groot ooit ontsnapte door zich te verstoppen in een boekenkist. Het is ook een gebied waar tot voor kort nog aardappelen en bieten groeiden, maar nu ontwikkeld is tot een overstromingsgebied en een heus vogelparadijs. Kluten, veldleeuweriken en blauwe reigers vinden hun weg tussen de konikpaarden en rode geuzen.
In het Hart van Drenthe zien we spectaculaire landschappen die sneller veranderen dan vogeltellers kunnen bijbenen. Minstens honderd jaar mag de natuur daar haar eigen gang gaan. Al na twintig jaar zien we de eerste resultaten; indrukwekkende stieren die kuilen graven, reeën, dassen in confrontatie met een wolf en kerkuilen die op insecten jagen. Met zijn waadpak aan dwaalt Menno door het natte gebied. Willemijn ziet hoe een klein insect de genadeslag geeft aan een stervend bos en vindt de sporen van het enige edelhert in Drenthe.
Staartmeesjes, tjiftjaffen, prachtige nachtvlinders en boommarters, allemaal op steenworp afstand van Amsterdam. Het team strijkt neer in de Diemerscheg, een versnipperd natuurgebied ingeklemd tussen Diemen, Weesp, Muiden en de hoofdstad. Menno is op een eeuwenoude dijk, waar een onderzoeker zich op een aantal ringslangen stort. Willemijn telt de eieren in een haviksnest. Ook is het team op een oude vuilstortplaats, waar het barst van de bijzondere vogels en konijnen.
Het team strijkt neer in de prachtige Pelen. Een internationaal erkend wetland, een hoogveenmoeras met veenputten en heidevelden. Willemijn duikt voorzichtig de veenputten in om de bijzondere veenmosjes van dichtbij te bekijken. Ook is te zien hoe de natuur zich herstelt na de grote brand die in 2020 woedde. Na een prachtige avond in een verstild landschap gaat Menno op zoek naar de gladde slang, een bedreigde diersoort die zich juist hier in het hoogveen thuis voelt. En we zien het Amerikaanse hondsvisje, de vinpootsalamander, Nederlandse landgeiten en de vele vogels die deze natuurparel rijk is.
De plek waar elk jaar en masse duizenden mensen uit de hele wereld komen wandelen, namelijk de zeven heuvelen bij Nijmegen. Dit stuwwalgebied is ook de plek waar dassen ontwaken in de nacht, de Romeinen letterlijk hun sporen hebben achtergelaten en waar het ijs uit de ijstijd het landschap heeft gevormd. Menno komt oog in oog te staan met piepjonge haviken, en struint door prachtige bloemenvelden, op zoek naar de Spaanse ruiter. Willemijn gaat op zoek naar vlinders, waaronder de zeldzame zilveren maan. En we zien hoe een van de laatste jonge spechten nog wordt gevoerd voordat het zijn vleugels spreidt.
de Baronie van Breda komen zand en klei samen en daarom vind je hier 500 jaar oude bossen waar de stadsadel op reigers jaagde, maar ook oeroude polders. Willemijn bewondert de kleine, zeldzame vinpootsalamander die in de sprookjesachtige vennen leeft. Menno ziet dat reigers niet alleen langs het water zitten, maar ook in de top van dennen. En hoe staat het met de Amerikaanse zonnebaars, die hier al jaren bestreden wordt?
Het Zwanenwater is een bijzonder duingebied bij de Noord-Hollandse kustplaats Callantsoog. In dit natuurgebied, met de grootste natuurlijke duinmeren van West-Europa, broeden meer dan tachtig vogelsoorten, bloeien duizenden orchideeën en vliegen allerlei prachtige vlindersoorten rond. In de duinen probeert Menno Bentveld in de vroege ochtend een glimp op te vangen van het konijn, tegenwoordig een bedreigd diersoort. Willemijn Veenhoven stuit op een aalscholverkolonie met wel honderden nesten. En we gaan op zoek naar de bedreigde knoflookpad, een soort dat eigenlijk niet in de Nederlandse duinen voorkomt, maar wel in het Zwanenwater.
Het roer is om in de Oostvaardersplassen, het meest besproken natuurgebied van Nederland. Geen hongerende dieren meer. Het aantal grote grazers is drastisch omlaag en het moeras laten ze leeglopen om weer nieuw, vers riet te laten groeien, met weer een overvloed aan moerasvogels. Het grootste moeras van Nederland, waar op sommige plekken nog nooit een mens heeft gelopen, wordt weer als nieuw.
Vroege Vogels is in het Zwin, een internationale luchthaven voor vogels in het meest zuidwestelijke puntje van Nederland. Hier op de grens met België vliegen meer dan 300 soorten vogels af en aan. Willemijn Veenhoven ziet lepelaars, zwartkopmeeuwen, allerlei sterns, kleine zilverreigers en het paradepaardje van het Zwin: de ooievaar. Menno Bentveld gaat ondertussen in het slik op zoek naar slakjes die iets wonderbaarlijks kunnen. En we struikelen op het strand over haaientanden van miljoenen jaren oud.
Vroege Vogels strijkt neer in het overweldigende paars van de Kalmthoutse heide. In dit bijzondere natuurgebied slaan Belgen en Nederlanders hun handen ineen in hun onuitputtelijke strijd tegen de droogte. Menno Bentveld ziet wat er gebeurt als je een medicinale bloedzuiger te dichtbij laat komen en Willemijn Veenhoven maakt kennis met de zeldzame gladde slang. En als de avond valt, ontwaakt de mysterieuze nachtzwaluw in het licht van de Antwerpse haven.
Vroege Vogels is op het onbewoonde eiland Richel, een ware parel in de Waddenzee. Op deze afgelegen zandplaat komen normaal geen mensen, maar deze keer is er een uitzondering gemaakt. Willemijn Veenhoven slaapt in de wadtoren, omringd door tienduizenden wadvogels. Bij hoog water is het de laatste vluchtplaats voor wulpen, kanoeten, rosse grutto's en andere vogels. Menno Bentveld duikt in het bodemleven, waar volop voedsel te vinden is, als je goed kijkt.
Precies veertig jaar na Bomans en Wolkers mag Menno Bentveld een paar nachten bivakkeren op Rottumerplaat. Een unieke ervaring die slechts een enkeling meemaakt. De rust maakt de natuur op de Rottums uniek. Zelfs een dode dwergvinvis mag hier rustig vergaan om nieuw leven een kans te geven. Door die rust krijgt ook zeegras, het Nederlandse koraal, weer een kans. Ook kunnen honderdduizenden vogels zich ongestoord volvreten voor hun laatste etappe van 6000 km naar Siberië.
We zijn aan de waddenkust bij Harlingen, waar je ooit op een handdoekje kon liggen en een ijsje kon eten. Nu is het een en al slik, waar Willemijn Veenhoven tot boven haar knieën in zakt. Ons team worstelt zich door de steeds dikkere sliklaag heen tussen Harlingen en Holwerd om te ervaren wat dit betekent voor de natuur. Stranden verdwijnen, maar de kwelders zorgen voor enorme rustplaatsen en voedsel voor trekvogels. Menno gaat in het holst van de nacht visfuiken legen terwijl Willemijn met een bootje op zoek gaat naar de kraamkamers voor vissen.
Kustnaaldkreeftjes, krabben, lepelaars, een gigantische meeuwenkolonie, en dat allemaal tussen de grote schepen. We bezoeken het Noordzeekanaal, een drukke vaarroute tussen de sluizen van IJmuiden en de haven van Amsterdam, maar ook een bijzonder stuk brakwaternatuur. Willemijn Veenhoven ontdekt welk onderwaterleven is meegebracht door schepen uit andere delen van de wereld. Menno Bentveld gaat kijken bij een uniek brak veenmosrietland. En in de vroege ochtend zien we vlak naast het kanaal talloze vogels die je vooral op de Wadden zou verwachten.
Vroege Vogels strijkt neer in het Beekdal van Westerwolde, waar de vogeltrek in volle gang is. Vinken, graspiepers, kolganzen, de rode wouw en nog veel meer soorten komen over het boerenland gevlogen. Hier in het oosten van Groningen proberen ze het eeuwenoude kleinschalige cultuurlandschap te behouden en te herstellen. Terug naar het landschap waar zandruggen, oeroude bossen, kleine heidevelden en vochtige graslanden elkaar afwisselen. Willemijn Veenhoven ziet hoe waardevol het oude boerenlandschap is voor de allerkleinsten. En Menno Bentveld volgt met de kano de stroom van de beek en daarmee de trek van de mysterieuze paling.
Vroege Vogels is op de Veluwe, in Planken Wambuis, een gebied dat onlosmakelijk verbonden is met de wolf. Er zijn meerdere wolven gesignaleerd en het is ook de plek waar vorig jaar een zwangere wolf is aangereden. Willemijn Veenhoven kijkt door de ogen van de wolf en ziet hoe het roofdier alles lijkt te veranderen. Edelherten passen hun gedrag aan en er worden bijna geen jonge herten meer waargenomen. Ook de Spaanse runderen staan op scherp. Toch zijn er ook dieren die de wolf niet mijden en zelfs volgen. Menno Bentveld gaat op zoek naar raven, die profiteren van het aas dat de wolf achterlaat.
We zijn in de stad Utrecht waar maar weer eens bewezen wordt dat natuur overal is. Menno ontdekt bijzondere planten zoals de zeldzame wolfskers en het slaapkamergeluk op onverwachte plekken; kademuren, middeleeuwse straatjes en op het monumentale oude postkantoor. Willemijn verdiept zich in de lokale fauna; duiven blijken minstens zo interessant als weidevogels en 's avonds kun je in Utrecht op sprinkhaansafari. Zelfs in de top van de Domtoren is nog natuur te vinden.
Vroege Vogels bivakkeert in het grootste loofbos van Nederland: het Horsterwold. Een ondoordringbaar woud dat vijftig jaar geleden voor houtproductie is aangeplant op de vruchtbare zeeklei van Flevoland. Willemijn Veenhoven gaat met een kapmes dit bijna onbegaanbare bos in, op zoek naar konikpaarden, damherten en reeën. Menno Bentveld bewondert de vele soorten spinnenwebben en speurt naar de zeldzame marmerspin. En in imkerpak checkt Willemijn de kasten in het bos waar honingbijen worden uitgezet om weer te verwilderen.
Voor de 100e aflevering brengen we de basis van het leven in kaart: plankton. Deze haast onzichtbare diertjes en plantjes, die ook in de Noordzee en in het slootje achter je huis rondzweven, zijn van levensbelang. Ze zijn niet alleen belangrijk voor onze zuurstofvoorziening, maar kunnen ons ook van alles vertellen over hoe het klimaat verandert. Met speciale technieken brengt filmer Jan van IJken de felle kleuren en de mystieke vormen van deze micro-organismen in beeld.
Bijna een miljoen dier- en plantsoorten op aarde dreigt op dit moment uit te sterven. Zitten we in een uitstervingsgolf, zoals de dinosauriërs overkwam? In Maastricht verdiepen we ons in het tijdperk van de mosasaurussen. In de duinen van Meijendel gaan we onderzoeken hoe het nu met insecten gaat. In de collectietoren van Naturalis zie je, dankzij eeuwen van onderzoek, wat het belang is van biodiversiteit. Wat zal er in Nederland gebeuren? Menno Bentveld en Willemijn Veenhoven duiken in de natuur van het verleden, heden en de toekomst.
We bevaren de Friese meren. De uitgestrekte nattigheid maakt het een fantastisch en belangrijk gebied voor onze wintervogels. Bij zonsopkomst zien onze natuurfilmers Roel en Marit duizenden vogels opstijgen uit het water, op weg naar hun foerageerplekken. Willemijn tuurt door haar verrekijker naar de eerste grutto's die in het gebied zijn neergestreken en vist ook nog een grote modderkruiper uit het water. We zien enorme zeearenden en minuscuul kleine zeggekorfslakken. Menno bezoekt het grootste stoomgemaal ter wereld, het Woudagemaal, dat een einde maakte aan de natuurlijke dynamiek van het water.
We reizen langs het grootste rijksmonument van Nederland, de forten van de Hollandse Waterlinies. Willemijn Veenhoven verwelkomt duizenden grutto's die zich na een lange reis elk jaar vol eten aan regenwormen bij Fort Krommeniedijk. Menno Bentveld vaart naar een fort waar vleermuizen overwinteren en ontdekt welk roofdier daar ook huishoudt. Ook beklimt hij de bunkers om bijzondere korstmossen van dichtbij te bekijken. Verder is deze oude verdedigingslinie een oase van rust voor ijsvogels, reeën en dassen.
We zijn in het Bargerveen in Drenthe, het grootste hoogveenrestant van ons land. Slechts dertig jaar geleden kwam hier definitief een eind aan turfwinning en nu doen ze er hier alles aan om de natuur te herstellen. Want in dit unieke landschap leven ook unieke soorten. Van adders die net ontwaken uit hun winterslaap tot heikikkers die blauw kleuren tijdens de paring. Er groeien zeldzame hoogveenmossen, waartussen bijzondere diertjes leven. En ook de mystieke kraanvogel heeft dit gebied ontdekt. Menno Bentveld en Willemijn Veenhoven duiken in een uitgestrekt, ondoordringbaar hoogveenmoeras.
Ingesloten door de Hollandse IJssel, de Lek en de Vlist ligt het grootste aaneengesloten slagenlandschap ter wereld: de Krimpenerwaard. Een wonderschoon gebied van langgerekte percelen en ontelbare sloten. Een perfecte plek voor weidevogels. Menno ziet hoe door vernatting van het gebied in de laatste paar jaar de biodiversiteit van deze soorten tot wel vijf keer groter is geworden. Ondertussen is Willemijn op zoek naar de laatste vindplaats van de wilde kievitsbloem in de Krimpenerwaard. We zien oerlandschappen, eeuwenoude eendenkooien, zeldzame planten en exotische ringslangen.
Vroege Vogels (2022) Mortelen en Scheeken S19 E7 Geplande start tijd:zaterdag14-05-202219:38:30 Geplande stop tijd:zaterdag14-05-202221:08:00 Duur:89 min Het team van Vroege Vogels is in de Mortelen en Scheeken, een verborgen parel in het Brabantse land. Een oud cultuurlandschap met leembossen vol bosanemonen, slanke sleutelbloemen, eenbessen en andere voorjaarsflora. Willemijn gaat tussen de bramen op zoek naar boomkikkers, die met goed weer liggen te zonnen. Menno gaat op pad om poep van het edelhert te verzamelen, en in het water gaat hij op zoek naar prachtige kokerjuffers. In de avond wordt een deel van het team getrakteerd op de roep van de houtsnip en het andere deel heeft moeite elkaar te verstaan tussen de roepende boomkikkers.
Van levendbarende hagedissen en zandbijen in de oude duinen, tot de nachtegaal en andere zangvogels op de voormalige schorren. Menno Bentveld en Willemijn Veenhoven verkennen het Veerse Meer. In de jaren zestig was dit de eerste zeearm die werd afgesloten voor de Deltawerken. Drooggevallen schorren en slikken veranderden in eilanden en graslanden. Langzaam werd het water in het meer steeds zoeter en de natuur verslechterde. Maar door een nieuwe verbinding met de Oosterschelde is het meer sinds vijftien jaar weer zout. Nu leven er mystieke zeeslakken in het water en groeien er om het meer zeldzame planten, zoals de prachtige harlekijn.
Nationaal Park de Loonse en Drunense Duinen is een van de grootste stuifzandgebieden van Europa. Met zonsopkomst zien we roodborsttapuiten, torenvalken en andere vroege vogels in deze Brabantse Sahara. We lopen mee met een schaapsherder en haar Kempische heideschapen die het natuurgebied beheren. En we liggen aan de voet van een ondergestoven eik oog in oog met een mierenleeuw. In het moerasgebied grenzend aan het stuifzand lokken boomkikkers een vrouwtje, en zijn de medicinale bloedzuigers op jacht. In de avond komen de dassen uit hun burchten, op zoek naar eten voor hun jongen.
Vanboven lijkt het nog een rivierengebied, maar het water van de Rijn stroomt in de Rijnstrangen allang niet meer. Er ontstaat hier steeds meer rietmoeras, met een aantrekkingskracht op allerlei vogels. Menno sluipt bij het krieken van de dag door het riet en heeft een wel heel bijzondere ontmoeting met de buidelmees. Ondertussen speurt Willemijn urenlang naar de bever, met succes. Vanuit het water zijn de libellen massaal aan het uitsluipen en de eerste zwarte sterns arriveren bij hun nestvlotjes, de dode rivierarm ademt leven.
Menno Bentvelt is op rivier de Grensmaas. Per kano zie je in Limburg het spectaculaire Rivierpark Maasvallei waar grote grindrivieren brede beddingen door de heuvels geslepen hebben. Na iedere bocht wacht een verrassing: badderende grote grazers, nestelende oeverzwaluwen in afgeslagen steile wanden, doodhoutkevers in de ooibossen en bevers die bomen omknagen en met takken sjouwen om dammen te bouwen. Na de overstromingen midden jaren 90 is hier flink ingegrepen. Nu verlegt zich de loop van de Grensmaas voortdurend; de dynamiek van het water heeft vrij spel tussen uitgestrekte eilanden van grind en ruig struweel.
Een vliegend hert waarnemen is één ding, maar om deze grootste kever van Nederland ook daadwerkelijk te zien vliegen, dat gebeurt zelden. Menno Bentveld is met zijn team in het Dal van de Mosbeek, een prachtig gebied waar deze kever met 'gewei' volop voorkomt. Dit natuurgebied in het oosten van het land is heuvelachtig en doet met zijn bronnen bijna sprookjesachtig aan. Het team gaat op zoek naar een zeer zeldzaam waterbeestje, dat in de rest van Nederland niet voorkomt. Verder profiteren de grote gele kwikstaart, boomleeuweriken, boompiepers en grauwe klauwieren van dit heuvelachtige, oude cultuurlandschap.
n de kop van Noord-Holland tussen Callantsoog en Den Helder ligt een smal, maar bijzonder natuurlandschap: de Noordduinen. Deze in de 15e eeuw aangelegde duinen vormen samen met de nieuwe natuurgebieden een dynamisch gebied, waar duinsoorten zich helemaal thuis voelen. In de duinen leeft tussen de konijnen een van de laatste populaties tapuiten van het land. Net buiten de duinen groeien op oude bollenvelden talloze orchideeën die je normaal in duinvalleien vindt. En aan de kust duiken de visdieven in zee en rennen de strandlopers over het strand, op zoek naar voedsel.
Tussen de Vecht en de Utrechtse Heuvelrug ligt een van de grootste laagveenmoerassen van Nederland: de Oostelijke Vechtplassen. Waar ooit turf werd weggehaald, liggen nu grote plassen waarin prachtige fonteinkruiden en kranswieren te vinden zijn. Langs de oevers broedt hier een van de laatste populaties grote karekieten in het dikke riet. En in de moerassen van Tienhoven voelen niet alleen de zwarte stern en roerdomp zich thuis, maar komt ook langzaam het bijzonder zeldzame trilveen terug.
Het team van Vroege Vogels wordt verrast door een rennende das. Ze zijn in het zuidelijkste heidegebied van Nederland, de Brunssummerheide. Dieppaarse heuvels met bronnen en een zeldzaam hoogveengebied, midden op de hei. Overal zie je het stralend witte zilverzand, dat je nergens anders vindt. Schoonebeekerschapen zorgen voor het behoud van de paarse heide. We vinden zandhagedissen, grauwe klauwieren, groene spechten en blauwvleugelsprinkhanen.
Vroeger was het een tabaksplantage, maar nu is Plantage Willem III een prachtig, heuvelachtig natuurgebied waar galloways, koniks, damherten en konijnen grazen. Het is het zuidwestelijke puntje van de Utrechtse Heuvelrug, een landschap met bloemrijke graslanden, heide en smeltwaterdalen uit de ijstijden. In de ochtend horen en zien we spotvogels, roodborsttapuiten en de grauwe klauwier. Na een dag met sprinkhanen, zandhagedissen en prachtige flora zet het team zijn tent op bij een oude tabaksschuur en genieten ze van het geluid van de nachtzwaluw.
Het is een groene ader die door Zuid-Limburg loopt: het Miljoenenlijntje. De spoorweg van bijna honderd jaar oud vormt een lange strook die natuurgebieden aan elkaar verbindt. Met zijn bielzen en stenen creëert hij een uniek leefgebied voor veel planten en dieren. Denk aan de rotskaardespin of de zwarte reuzenmier, die in Nederland alleen bij dit spoorlijntje te vinden zijn. Of de muurhooiwagen, die in de tunnels onder het spoor leeft. De kalkrijke bodem levert een rijk gebied met veel planten en insecten, de perfecte jachtgronden voor de grauwe klauwier.
De Mieden is een eeuwenoud Fries landschap van elzensingels en houtwallen, dat ervoor zorgt dat zeldzame planten, zoals de berijpte viltroos en kleinste egelskop, hier kunnen groeien. We zien watersnippen, ijsvogels, grote zilverreigers en snorren. Menno Bentveld staat voor het eerst oog in oog met de waterspitsmuis, een felle rover die onderwater jaagt naar zijn voedsel. Ook zien én horen we hoe de groene glazenmaker haar eieren afzet tussen de waterplanten.
Eén dag leven, en in die ene dag vervellen, paren, eitjes leggen en sterven. En dan ook nog eens gefilmd worden door het team van Vroege Vogels. Dat is het leven van duizenden eendagsvliegen aan de Nederrijn. Vroege Vogels is in de Blauwe Kamer, een dynamisch rivieroeverreservaat dat regelmatig overstroomt. Samen met de dynamiek van de rivier zorgen de koniks en de galloways voor bijzondere stroomdalflora. Lepelaars staan hier zij aan zij met grote zilverreigers en aalscholvers. En juist tijdens de draaidagen is de visarend al jagend aanwezig in dit prachtige natuurgebied.
We zijn op het meest noordelijke puntje van het vasteland, de Groninger Waddenkust. Een prachtig kweldergebied waar kiekendieven slapen, zeekraal rood kleurt en talloze sterns en kluten hun jongen grootbrengen. Veel kustbroeders trekken nu weg naar het zuiden, terwijl ganzen, eenden en andere steltlopers uit het noorden hun plek innemen om hier te overwinteren. Tussen de windmolens en industrie door zien we gele kwikstaarten, boerenzwaluwen, grote zilverreigers en de zeldzame grauwe franjepoot.
De Randmeerbossen in Flevoland zijn nog jong, maar dankzij de vruchtbare en kalkrijke zeeklei ontwikkelt de natuur zich hier in een razend tempo. Bomen schieten uit de grond en je ziet hier steeds meer nieuwe soorten verschijnen. We speuren naar de edelherten die een paar jaar geleden het Veluwemeer zijn overgezwommen en zien enorme zeearenden overvliegen. Het water van de randmeren is ook steeds schoner geworden en verwelkomt nu elk jaar duizenden overwinterende vogels. Ook komen hier paddenstoelen voor als de uiterst giftige groene knolamaniet en de kleine bovist, die je normaal alleen in duingebieden tegenkomt.
Het bos van de dansende bomen, het Speulderbos, is een prachtig sprookjesachtig bos, met bijzondere paddenstoelen en korstmossen. Maar het is ook een van de belangrijkste bossen voor de wetenschap. Duizenden bomen worden onderzocht en gemeten. En vanuit een enorm hoge toren worden data uit het bos verzameld en met satellietbeelden vanuit de ruimte vergeleken. Ook de boommarters in dit bos worden nauwkeurig in de gaten gehouden door tientallen camera's, en dat levert heel veel beelden op, en niet alleen van de boommarter.
De Kop van Schouwen: een van de zeldzame uitgestrekte duingebieden in Zeeland waar je je echt op een eiland waant. Hier krijgt het zand vrij baan waardoor de stranden eindeloos lijken. In de duinvalleien grazen Exmoorpony's én damherten, en we zijn er net op tijd voor de spectaculaire bronst. In het oude ringstation wordt al 60 jaar onderzoek gedaan naar trekkende roodborstjes, goudvinken en winterkoninkjes. In het water is van dichtbij te zien waarom zeewier zo belangrijk is voor zowel dieren in zee als op het strand.
Roeken in de oude stadsbomen en een slechtvalk op de hoge kerktoren: we zijn in Zutphen, een van de oudste steden van Nederland. Dankzij de IJssel groeide hier een nederzetting uit tot een belangrijk handelscentrum. In het oude centrum treden we in de voetsporen van de 18e eeuwse botanist David de Gorter en ontdekken welke planten hier zeker 200 jaar later nog te vinden zijn. We gaan op zoek naar de merel, een echte alleseter. En we zien hoe de roeken ware notenkrakers zijn, waar de kauwtjes slim van meeprofiteren.
De koude wintermaanden zijn hét moment om bijzondere wintergasten te ontdekken, soorten die overwinteren in ons land. Daarom trok Vroege Vogels deze winter door het land. Van Brabant tot Schiermonnikoog zien we roofzuchtige klapeksters, rappe drieteenstrandlopers en sierlijke, kleine zwanen. De natuur bereidt zich voor op de lente. Er wordt geroepen, gebaltst en zelfs al gepaard.
Het team van Vroege Vogels staat niet alleen in hun liefde voor natuur. Er verschijnen schitterende natuurfilms van Nederlandse bodem. Wat drijft de makers? Hoe gaan ze te werk? Wat is hun motivatie om soms dagenlang, in weer en wind, te wachten op dat ene shot? Om daarachter te komen reist Menno het hele land door om te zien wat hen drijft.
Menno Bentveld struint in de duinen van Goeree langs het strand waar van alles aanspoelt: van de zeeappel en de zeeklit, tot scheermesjes en krabben. Door de specifieke stromingen rond dit Zuid-Hollandse eiland wordt de kust hier steeds breder, waardoor er ruimte is voor duizenden steltlopers. Dit is ook een belangrijke plek waar glasaal, jonge paling, ons land binnenkomt via kieren in de Haringvlietdam. Het natuurfilmersteam laat zich verrassen door zowel bruine áls blauwe kiekendieven.
Het team van Vroege Vogels is bij de grootste aalscholverkolonie van Nederland, bij de Westfriese Omringdijk. Vroeger hield deze dijk de voeten van de boeren in West-Friesland droog, maar door inpoldering en de Afsluitdijk verloor hij zijn functie. Nu verbindt deze dijk talloze kleine natuurgebiedjes, waar honderden wulpen overnachten, scholeksters opvetten en de grutto's zich verzamelen. Tussen de oude knotwilgen zet de natuurfilmer een tentje op in afwachting van de steenuilen. En we zien weer de laatste perikelen op de nesten van Beleef de Lente.
Een van de nieuwste bewoners van het Dinkelland is de rode wouw. Gewapend met verrekijker speurt het team langs de hemel naar deze zeldzame, grote roofvogel. Menno is in Twente, waar de oeroude Dinkel door een uitgestrekt landschap meandert. Wie geluk heeft kan langs de oevers de broedende ijsvogel en grote gele kwikstaart tegenkomen. In de natte bossen floreren slanke sleutelbloemen, bloeiende bosgeelsterren en bosanemonen. Ook de beek zelf zit vol leven: van beekschaatsenrijders tot vlokreeften.
Gracieus stappen de kraanvogels door het landschap. Het team is in het Fochteloërveen, een bijzonder natuurgebied waar deze statige vogels broeden en rust vinden. Het is een van de weinige plekken in Nederland waar nog levend hoogveen voorkomt. Gewapend met waadpak ploetert Menno Bentveld door het bijna onbegaanbare gebied, op zoek naar de veenmossen die deze plek uniek maken. Verder laten wilde zwanen zich zien, en struikelen we bijna over de adders.
De hellingbossen van Zuid-Limburg zijn misschien wel op hun mooist in het voorjaar. In de bossen schuilen wilde katten, vuursalamanders en gele anemonen. Natuurfilmer Roel heeft een bijzondere ontmoeting met de uiterst zeldzame waterspreeuw. De nog kale bomen geven kans aan een deken van voorjaarsbloeiers en de bronnen en beken bruisen van het leven. Het zijn de beken die de heuvels uit het Limburgs plateau hebben gesleten en het is de mens die met zijn hakhoutbeheer de hellingbossen vorm heeft gegeven.
Dwars door Drenthe loopt de Hondsrug, een lange zandrug die tijdens de ijstijden is ontstaan. Nu wisselen bossen en oude zandverstuivingen elkaar hier af. In de naaldbossen barst het van de koepelnesten, waar kale bosmieren hun kroost grootbrengen. Deze mieren zijn voedsel voor de zwarte specht. We hebben geluk, want de schuwe vogel laat zich zien. Tussen de hunebedden warmen de zandhagedissen zich op in het zonnetje. En ook is er weer een kijkje in de nesten van Beleef de Lente.
Het is dé plek voor de wilde kievitsbloem, de hooilandjes van het Zwarte Water. Met miljoenen tegelijk bloeien ze langs het riviertje dat van Zwolle naar het Zwarte Meer stroomt. Met de kerktoren van Hasselt in het zicht vaart het Vroege Vogels-team door dit riviertje waar kiekendieven, hommelkoninginnen en de zeearend zich laten zien. Ze duiken het riet in waar rietzangers, snorren, blauwborsten en kleine karekieten laten zich horen en ze worden verrast door een vliegende roerdomp.(
Ontwakend tussen zingende nachtegalen en slapend tussen kwakende rugstreeppadden: in het Noordhollands Duinreservaat barst het van de geluiden. Door het stuivende zand groeit hier het zeldzame zandviooltje en kruipen er bijzondere loopkevers rond. Toch zijn er genoeg uitdagingen voor dit waterwingebied, zoals stikstof en klimaatverandering. Ook gaat het niet goed met de konijnen hier, die cruciaal zijn voor de duinnatuur. Menno helpt daarom met het uitzetten van een aantal nieuwe bewoners
Alles draait om water in het beekdal van de Lende, of zoals de Friezen zeggen: de Linde. Deze beek meandert langs mystieke moerasbossen, bloeiende hooilanden en het laagveenmoeras: de Rottige Meente. We zien bijzondere planten, zoals het zeer zeldzame plant blaasjeskruid. Tussen de uitgestrekte rietkragen duiken behendige baardmannetjes op. We zijn getuige van het uitsluipen van een libellenlarve. En Menno ontdekt hoe veelzijdig de gewone paardenbloem is.
Waar vroeger een hevige strijd woedde tijdens de Tachtigjarige Oorlog, bloeien nu de meest prachtige orchideeën en klavers en dat heeft alles met elkaar te maken. We zijn bij de Staats-Spaanse Linies, in Zeeuws-Vlaanderen. Toen hoorde je strijdkreten en bommen, tegenwoordig klinkt het oorverdovende concert van de boomkikker. Deze soort was bijna uitgestorven, maar heeft zich dankzij de verbindingen van de linies kunnen uitbreiden tot de grootste populatie van Nederland. Zandbijen zitten in de warme, zuidelijke hellingen van de linies, en ook zomertortels en steltkluten profiteren van dit groene historische landschap.
Op de grens van Drenthe en Overijssel meandert rivier de Reest tussen bloeiende hooilanden, authentieke boerderijen en graanakkers met blauwe korenbloemen. Hier vind je een kleinschalig landschap met typische soorten, zoals het moerasviooltje en de daarbij horende zilveren maanvlinder. Ook barst het er van de ooievaars, ooit bijna uitgestorven, maar nu niet meer weg te denken uit het Reestdal. Waar tot voor kort intensieve landbouwgrond was, leven nu grauwe klauwieren en de roodborsttapuiten op de natte heide
Kletsnatte moerasbossen en graslanden; de natuur in de Weerter Kempen, dicht bij de Belgische grens, heeft een grote aantrekkingskracht op bevers en boomkikkers. Ook trekken wilde zwijnen hier ons land binnen. Menno Bentveld baant zich een weg door een ondergelopen bos, op zoek naar een bijzondere plant: de slangenwortel. Zal hij deze vinden? De prachtige zang van de wielewaal is te horen, maar zullen we deze goed verborgen vogel ook zien?
Het is een onverwachte, groene enclave in het Rotterdamse havengebied: Landtong Rozenburg. Dit langgerekte stuk natuur is spontaan ontstaan bovenop de door de mens gemaakte gronddepots. Op dit kleine stukje groen ziet Menno de populierwespvlinder, orchideeën en honderden nesten van de oeverzwaluw. Ondertussen varen gigantische olietankers achter de grazende hooglanders en zoemen de bijen langs. Doordat het zoute water hier nog tientallen kilometers het land in treedt, vinden we hier allerlei bijzondere vissen en planten.
Vanaf de Havelterberg kijk je uit over een bijzonder landschap. Daar waar tijdens De Tweede Wereldoorlog duizenden bommen vielen, bloeien nu ontelbaar veel orchideeën. We zijn in het Holtingerveld, een natuurgebied gevormd door ijstijd en oorlog. Op oude startbanen vliegen nu vlinders en hommels rond. Leeuweriken, boompiepers en talloze libellen profiteren van dit prachtige natuurgebied. Menno Bentveld gaat op zoek naar de grootste waterroofkever van Nederland, een zeldzaamheid die alleen hier te vinden is. Zal het hem lukken?
Midden in het Markermeer ligt een klein maar bijzonder natuurgebied: het Trintelzand. Dit eilandencomplex bestaat pas een paar jaar, maar er broeden al talloze vogels en het kleurt er paars en geel van de bloemen. Dit is verboden gebied voor de mens, maar het Vroege Vogels-team mag mee met de onderzoekers die nauwkeurig bijhouden hoe het gaat met dit gloednieuwe natuurgebied. Het is een ware kraamkamer voor vissen, waar zwartkopmeeuwen en de bijzondere dwergsterns van profiteren. Ondertussen worden de zwermende dansmuggen fel bejaagd door gele kwikstaarten.
In de West-Kempen met de vele landgoederen en pimpelpaarse heide zoekt Menno Bentvelt tijdens de schemer naar groot wild en de verborgen nachtzwaluw. In de beken, die nooit zijn rechtgetrokken, leeft de mysterieuze beekprik en de grootste populatie drijvende waterweegbree ter wereld. Menno ziet hoe op de landgoederen het bos wordt aangepakt om de natuurwaarde te versterken en tegelijkertijd de cultuurhistorie te behouden.
Tien jaar terug nog de hoogste dijk van Nederland, nu het nieuwste duingebied van ons land: de Hondsbossche Zeewering. Door anders te maaien is de oude dijk nu een prachtplek voor graslandvlinders. De oude achterliggende polder is een walhalla voor brakke flora én talloze steltlopers en kustvogels. Tot voor kort waren op de eilandjes achter de duinen nog duizenden grote sterns aan het broeden. Deze broedkolonie is door de vogelgriep nagenoeg verdwenen. Kluten, visdieven, plevieren en toch een enkele grote stern zijn hier nog wel vaak te vinden.
Menno Bentveld ervaart hoe het is om in een bos te lopen dat van niemand is. De Utrechtse Heuvelrug is een enorm bosgebied, waar elk bos zijn eigen verhaal heeft. In Breeveen is een bos volledig omvergeblazen door een valwind. Dit zorgt voor een bijzonder landschap met een explosie aan kevers en heel veel verschillende soorten mieren. Die mieren trekken weer spechten aan. Het team loopt mee met een herder en zijn schaapskudde, die juist voorkomt dat er nieuw bos ontstaat. Menno ziet boomklevers, boompiepers, en hoopt op een glimp van de das, die zich diep in het bos verschuilt.
Een prachtige zeearend verrast het filmteam op de Groningse stuwwallen. Ondanks dat de wallen niet heel hoog zijn, vallen deze restanten uit de ijstijd in de streek Oldambt toch op. Tussen de uitgestrekte landbouwgronden op de Dollardpolders liggen verschillende natuurgebieden. In die natte graslanden springen greppelsprinkhanen en zit de bijzondere wespspin te wachten op haar prooi. Vroeg in de ochtend zoeken een paar reeën hier hun ontbijt en in de plassen duiken krakeenden en rietgorzen op.
Zoals de naam al doet vermoeden, liepen in het Gelderse Wolfheze vroeger veel wolven rond. En opnieuw heeft het dier dit gebied gevonden. Hoe gaat het nu met de wolf en met al het andere wild dat dit gebied rijk is? Ook duikt Vroege Vogels in het verleden. Zo blijkt dat de eeuwenoude wodanseiken in Wolfheze bijzonder populair waren bij de 19e-eeuwse schilders, nu nog steeds terug te vinden in het museum. Op de naastgelegen heide start de zoektocht naar adders, die er net iets anders uitzien dan de meeste adders in Nederland, maar zeker net zo giftig zijn.
Menno Bentveld trotseert met het team de oeverlanden van het Hollands Diep, een brede getijrivier op de grens van Noord-Brabant en Zuid-Holland. Er wordt gevaren naar de Sassenplaat, waar vogels nesten bouwen van restafval. Op de Zeehondenplaat wordt er gezocht naar bevers en door openingen in de dijk groeien hier zeldzame zoetwatergetijplanten. De bijzondere dijken die het land beschermen worden vaak druk bewoond door hommels en bijen.
Menno Bentveld bezoekt Almere, de nieuwste en misschien ook wel de meest groene stad van Nederland. Tussen de jonge bomen, die hier nog maar vijftg jaar staan, zijn de bever, otter en boommarter vaste stadsbewoners. Menno gaat met het team op zoek naar een van de grootste vogels van ons land: de knobbelzwaan, een zeer indrukwekkende verschijning. De zeearend profiteert hier van de ontoegankelijke moerassen aan de rand van de stad en de zeer zeldzame witoogeend duikt op in het Kromslootpark.
Wekelijks zenden honderden mensen uit het hele land schitterende beelden in voor de rubriek: 'zelf geschoten', van spelende eekhoorns en jagende velduilen tot prachtige libellen. Vaak zijn het soorten die je bijna nooit ziet, zoals de gladde slang of de woudaap. Wie zijn de mensen die deze beelden inzenden? Op welke beelden zijn ze zelf het meest trots? Menno Bentveld spreekt met de inzenders en onderzoekt wat de kracht van de community is.
Nederlanders staan internationaal bekend om hun strijd tegen het water, een strijd die met de dijken, duinen en droogleggingen gewonnen leek te zijn. Maar met een stijgende zeespiegel en veranderend klimaat loopt bijna twee derde van Nederland opnieuw het risico om te overstromen. Hoe blijven we boven water? Menno Bentveld ziet hoe de natuur kan worden ingezet om droge voeten te houden. In veel gebieden gebeurt dat al. Van de Groningse Onlanden tot de Brabantse Biesbosch profiteren onder andere zeearenden, grote zaagbekken en ook de mens van deze natte gebieden.
Er is een plek in Zeeland waar alles nét een beetje anders is dan in de rest van deze provincie: de Waterwinbossen. Hier voelen zowel de middelste bonte specht als de alpenwatersalamander zich thuis. In dit natuur- en waterwingebied in Zeeuws-Vlaanderen vind je geen vette zeeklei, maar zandgrond. Geen landbouw, maar bos en hierdoor zie je allerlei soorten die elders in Zeeland niet te vinden zijn. Op de warme zandgrond ziet Menno Bentveld de eerste bladrozetten ontluiken en geniet natuurfilmer Stijn van de baltsende patrijzen.
Grutto's, tureluurs, roerdompen, rietgorzen en blauwborsten voelen zich thuis in de Natte As van Friesland, een lange strook van drassige natuur die het Lauwersmeer met de Alde Feanen verbindt. Niet alleen vogels, maar ook de boommarter en de otter zijn hier te vinden. Menno Bentveld tuurt over de velden, op zoek naar reeën en iets verderop laat een stel kemphanen zich zien. Als toegift danst een prachtige wolk aan spreeuwen in de avondschemer.
Politici en de koning zijn waarschijnlijk de bekendste bewoners van onze hofstad Den Haag. Maar tussen het Binnenhof en Huis ten Bosch ligt ook het Haagse Bos, een van de oudste beschermde bossen van Nederland. Tussen de hoge bomen duiken sperwers, bosuilen en eekhoorns op. De Haagse kronkel krioelt op de bosbodem, een miljoenpoot die bijna alleen hier leeft. En Menno Bentveld bezoekt ook de tuin van de koning om de prachtige bosanemoon te bewonderen.
Precies op de grens tussen Utrecht en Gelderland loopt de eeuwenoude Diefdijk, omringd door fruitbomen met prachtige bloesem die de lente met zich meebrengt. Al die nectar trekt wilde bijen en andere insecten aan, onmisbaar voor de bestuiving van die fruitbomen. Menno Bentveld bezoekt dit historische cultuurlandschap aan de rand van de Betuwe, waar blauwborsten, winterkoningen en mezen volop profiteren van de wilgengrienden. In de poelen langs de dijk zijn de eitjes van de kamsalamander te vinden, een kwetsbare soort die het hier wel goed doet.(
Een visarend duikt niet zo vaak op, laat staan een jagende. De oude zeebodem van het Roggebotzand op het randje van de Flevopolder blijkt ideaal terrein voor deze indrukwekkende vogel. Menno Bentveld is op de voormalige zandbank uit de Zuiderzee. Hier ligt ook onze genenbank, waar bedreigde inheemse struiken en bomen bewaard blijven. Er duiken verwachte en onverwachte nieuwkomelingen op, zoals de bever en zandhagedis
Tussen de boomkikkers, pinksterbloemen en zwarte spechten kronkelt in het zuiden van ons land al eeuwenlang een kleine beek: het Merkske. De beek vormt de grens tussen Nederland en België en is daarom nooit rechtgetrokken. Het is alsof de tijd hier heeft stilgestaan. In de kleine, natte graslanden groeien extreem zeldzame planten, zoals de knolsteenbreek en de karwijselie. Overdag zien we boomkikkers opwarmen in het braamstruweel, 's avonds horen we ze kekkeren rond de poelen. Menno Bentveld duikt het water in, waar hij kokerjuffers vindt, bermpjes en als kers op de taart twee enorme palingen.
Roerdompen en waterrallen zitten verscholen tussen het Groningse riet, terwijl de snor en rietzanger enthousiast van zich laten horen. Wie hier twintig jaar geleden rondliep, had deze soorten niet gehoord. 't Roegwold ontwikkelde zich van oude landbouwgrond tot nieuwe, natte natuur. Nu zit het uitgestrekte gebied vol ganzen en veldleeuweriken. Als letterlijk hoogtepunt klimt Menno Bentveld in een hoogspanningsmast om een nieuwe bewoner in Groningen te bewonderen: de raaf.
Grote gele kwikstaarten broeden volop in de watermolens die langs de Dommel het landschap vormen. Menno Bentveld ziet de meest prachtige planten die profiteren van het opstuwen van het water door de molens. Bedreigde dieren als de beekprik houden zich op in de schone zijstromen van de Dommel, zoals de Keersop. Wanneer de avond valt, laat de halfgevlekte eendagsvlieg zich zien. En natuurfilmer Roel wordt verrast door een heel bijzonder soort, namelijk de wielewaal.
Bij het naderen van het Wormer- en Jisperveld zijn de geluiden van de weidevogels direct hoorbaar. Een prachtig geluid, dat helaas steeds minder te horen is in Nederland. Maar hier in het veenweidegebied vlakbij Amsterdam is het een paradijs voor vogels als de tureluur, de kievit en de grutto. Oude weidemolentjes zorgen voor een goed waterpeil, en koeien gaan de boot op om vervoerd te worden naar hun graasgebied. Daarnaast is in dit oude cultuurlandschap met al zijn eilandjes volop rietland te vinden, waar moerasvogels als sprinkhaanzangers, rietgorzen en kleine karekieten zich laten horen en zien.
In het Marsdiep komen de Noordzee en de Waddenzee samen. Honderdduizenden vogels, zoals de rosse grutto, zoeken er naar eten voor hun lange tocht naar het noorden. Zeehonden vinden er juist hun rust.
Na de aanleg van de Marker Wadden in 2019 was Vroege Vogels er meteen bij. Nu, vijf jaar later, is te zien hoe de eilanden tot leven zijn gekomen. Overal zijn baardmannetjes, rietzangers en kleine karekieten te zien. Op de nieuwere eilanden broeden nog tienduizenden kokmeeuwen, visdiefjes en pleviertjes. De ondieptes tussen de Marker Wadden worden volop gebruikt door vissen om te paaien en te eten en elk jaar worden er nieuwe soorten ontdekt. Menno Bentveld gaat mee met de talloze onderzoekers die het succes van de Marker Wadden in kaart brengen.
Boven het veen jaagt een grauwe klauwier op libellen en tussen de dophei komen talloze heideblauwtjes tevoorschijn om te paren. We zijn in het Aamsveen en Witte Veen, vlakbij Enschede, twee stukjes veen die zijn overgebleven van het ondoordringbare hoogveenmoeras dat 5000 jaar geleden onze oostgrens vormde. Overdag warmt de levendbarende hagedis zich hier op in de zon, tegenwoordig haast een zeldzame verschijning. En in het holst van de nacht gaat Menno Bentveld op zoek naar indrukwekkende, neongroene glimwormen.
In de Zuidelijke IJsselvallei, aan de rand van de Veluwe, maakt landbouwgrond plaats voor natte natuur. Menno Bentveld baant zich een weg door een voormalig oerbos, dat hier opnieuw de vrije hand krijgt; en een stukje verderop herstelt blauwgrasland zich door menselijk ingrijpen. Allerlei soorten zweefvliegen, libellen en de zeldzame kleine ijsvogelvlinder voelen zich hier enorm thuis en genieten met volle teugen van dit afwisselende landschap. Er is veel te leren over het kweekproject van de larven van de knoflookpad. Als kers op de taart laat de rode wouw zich zien.
Duinen in het binnenland vol libellen, hagedissen en bijzondere akkerflora, dat zijn de rivierduinen van de Oude IJssel rondom Doetinchem. In het bos laat de zeldzame kleine ijsvogelvlinder zich algauw zien. Rond de heidevennen wordt het geduld beloond wanneer de schuwe, levendbarende hagedis tevoorschijn komt. Menno Bentveld ziet hoe een enorme winde een zender krijgt voor het visonderzoek in de Oude IJssel. En hoewel akkerflora tegenwoordig tot de zeldzaamste planten behoort, bloeit het in de roggeakkers op de duinen volop.
Steltkluutjongen schuilen onder de vleugels van hun moeder. In het Zeeuwse Yerseke Moer broedt deze zuidelijke broedvogel tussen de grutto's en scholeksters. De sporen uit het verleden liggen in dit zoute veenweidegebied letterlijk aan de oppervlakte. Op de oude kreekruggen zoemen tientallen zeldzame grashommels tussen de akkerbloemen. Maar voor de meest bijzondere soorten hier moet je goed zoeken, want hier groeien onopvallende grassoorten die zich ondanks het zout weten te redden. Zo helpt Menno Bentveld met het terugbrengen van het dichtbloemig kweldergras, bijna uitgestorven en het zeldzaamste gras van de Benelux.
Een snoer van vennen vol reigers, lepelaars, waterkevers en bijzondere planten: dat zijn de Peelvennen bij Nederweert in Limburg. Een jonge koereiger, het eerste broedgeval van Limburg, verschijnt. In de moerasbossen schiet een zwijn voorbij en verschijnt een reekalf tussen de takken. Menno onderzoekt de oevers van de vennen, op zoek naar zeldzame planten van het oeverkruidverbond en bewondert de fascinerende wereld van sieralgen.
Een nieuw geluid galmt over het Mantingerveld in Drenthe: het getrompetter van de kraanvogel. Een kwart eeuw is hier gewerkt aan het verbinden en terugbrengen van natuur, nu heeft zelfs een kraanvogelpaar hun jong grootgebracht. Herstelde heidevelden kleuren paars en in de mysterieuze jeneverbesstruiken schuilen vinkensoorten, zoals de putter en groenling. Menno ontdekt hoe belangrijk oude bossen zijn voor de talloze bramensoorten die we in Nederland kennen en duikt in de diverse wereld van de loopkevers.
Menno Bentveld krijgt de unieke kans om een bunker in de zee te verkennen bij Voornes Duin in Zuid-Holland. Boven water zijn er tal van natuurwonderen te ontdekken. Weinig gebieden hebben zo veel soorten: van de mooie witte parnassia in de natte duinvalleien tot de honderden zeehonden op de zandplaat voor de kust. Natuurfilmer Roel legt een scharrelende bontbekplevier vast en duikt in de verlaten nestholtes van de oeverzwaluw. Ook is er aandacht voor de wereld van huisjesslakken, waaronder het genaveld tonnetje, de grofgeribde grasslak en de vergeten schorshoren.
Zeldzame roofvogels, zoals de boomvalk en visarend, jagen op hun volgende prooi in de moerassen van Maaspark Ooijen-Wanssum. In dit Limburgse natuurgebied is de afgelopen twintig jaar gewerkt aan waterveiligheid. Oude rivierbeddingen uit de ijstijden zijn teruggegeven aan de natuur, waardoor bij extreem hoogwater de Maas hierdoorheen kan stromen. Aan de nieuwe oevers van de Maas zoekt de watersnip naar eten, terwijl de bever in een ondoordringbaar moerasbos bijdraagt aan het watermanagement.
Peazemerlannen is een kleine kwelder aan de Friese Waddenkust, maar het gebied is allesbehalve onopvallend. In het najaar kleuren de velden van zeekraal rood en geel, terwijl trekvogels, zoals de bonte strandloper en steenloper, op het wad naar voedsel zoeken. Door een doorgebroken dijk heeft de zee vrij spel, wat zorgt voor de vorming van nieuw land. Onder de brokstukken van deze dijk verschuilen zich alikruiken en strandkrabben. Naast zijn natuurlijke schoonheid heeft de kwelder een belangrijke functie: het dikke gras zeekweek biedt bescherming tijdens zware stormen.
In de stad Groningen zijn zo'n 5.000 nestkasten te vinden, waarin onder andere de huiszwaluw graag broedt. Op de rustige, historische Zuiderbegraafplaats groeien bijzondere paddenstoelen. Menno Bentveld beklimt de Gasunietoren om prooiresten van de slechtvalk te verzamelen. In de drukke straten is te zien hoe planten zich aanpassen aan het stadsleven en insecten aantrekken. Het Stadspark blijkt een verborgen paradijs vol zeldzame korstmossen.
De bladeren van de beuken kleuren geel en rood: het is herfst op de Turfvaartse Landgoederen. Langs het Brabantse kanaal de Turfvaart liggen 17e-eeuwse landgoederen, nu beheerd als natuurgebied. In de oude hakhoutbossen krioelen bosmieren, en tussen de bomenlanen verschijnt de kleine bonte specht. Menno Bentveld bekijkt hoe de hangmatspin haar web spant, terwijl schapen, net als vroeger, de heide kort houden.
Nederland is wereldkampioen inventariseren, monitoren en meten. Maar waarom doen we dat eigenlijk? In deze seizoensspecial trekken we samen met bevlogen vrijwilligers en onderzoekers de natuur in.
Amsterdam bestaat 750 jaar, en mensen en dier leven al die eeuwen samen in deze historische stad. We duiken in de natuur en worden verrast door al het leven dat hier bestaat.
Op het Hijkerveld in Drenthe overwinteren kraanvogels, broeden wilde zwanen en zitten wel duizend adders. We duiken in de wereld van knutten en blauwtong en gaan naar een bos waar altijd licht brandt.
Eeuwen geleden streden de monniken in Noordoost-Friesland tegen het water. Hiermee vormden zij niet alleen het land, maar ook de natuur. In het natuurgebied Klaarkampermeer bieden hun oude waterwerken een thuis voor otters en weidevogels. Ook slechtvalken maken gretig gebruik van de hoge bouwwerken die de monniken achterlieten. Daarnaast duikt Menno in de mysterieuze wereld van stinzenflora, ooit geplant in adellijke tuinen en nu een kleurrijk overblijfsel van het verleden. Een reis door tijd en natuur, vol verrassingen.
Waar ooit de Maas de zee instroomde, liggen nu de Slikken van Voorne. Langs de zilte vlakte leven dwergmuizen, kevers en bontbekplevieren. Menno Bentveld gaat in het pikkedonker op zoek naar konijnen.
We bezoeken het Kuinderbos, een bolwerk voor koolmezen, noordse winterjuffers en lansvarens. Menno Bentveld helpt bij het maken van broeihopen voor ringslangen en volgt de paddentrek.
Tapijten van bosanemonen, slanke sleutelbloemen, knikkend nagelkruid en gulden boterbloemen betoveren de Noord-Brabantse leembossen. Het is een walhalla voor slakken, oerbeestjes en spechten.
De Riviereilanden in de Nieuwe Maas overstromen dagelijks. In deze unieke getijdenatuur bloeien zeldzame planten, leven bevers en ook het bijzondere getijdeslakje duikt op.
Op het Friese Sandfirden klinkt de roep van de grutto boven weilanden vol paardenbloemen, pinksterbloemen en kievitsnesten. De bruine kiekendief zweeft over de rietkragen op zoek naar een nestplaats.
In het kalkrijke landschap van Zuid-Limburg worden lammetjes geboren. Het team gaat mee met een reddingsactie voor bedreigde plantensoorten. Kieviten en witgatjes profiteren van het kalkmoeras.
Waar vroeger de rivier het Oer-IJ door Noord-Holland stroomde, broeden tegenwoordig talloze grutto's en bloeien dotterbloemen. Kieviten, scholeksters en kluten bouwen nestjes in de oude rivierbedding.
Nergens in Nederland wordt op zo'n grote schaal geëxperimenteerd met natuurinclusief boeren als in het Buijtenland van Rhoon. Gele akkers met raapzaad worden omringd door stroken met roze koekoeksbloemen, klavers en orchideeën.
Een zeldzame waarneming voor Vroege Vogels: de groene bijeneter. Deze dwaalgast vloog in Oranjezon tussen de Europese bijeneters, de bontbekplevieren en de koniks.